Jasenovačke žrtve u crkvenom kalendaru
Kada se kaže novomučenici jasenovački tu su, na neki način, i jadovinski
i glinski i korićki i prebilovački novomučenici, kaže otac Jovan Ćulibrk
Ikona iz manastira Jasenovac Foto SPC
Prvi put ove godine, celokupna Srpska pravoslavna crkva proslaviće Sabor
jasenovačkih novomučenika, koji se, prema odluci sa poslednjeg zasedanja
Svetog arhijerejskog Sabora SPC, obeležava danas.
Najviše crkveno telo priklonilo se već postojećoj tradiciji koja je
živela u Eparhiji australijsko-novozelandskoj, a to je da se 13.
septembra ili u danima oko ovog datuma, obeležavaju novomučenici
jasenovački, objašnjava protosinđel Jovan Ćulibrk, koordinator Odbora za
Jasenovac Svetog arhijerejskog Sabora SPC.
– Odbor je odavno nastojao da se utvrdi konkretan datum praznovanja
novomučenika jasenovačkih, a višestruki su povodi da to bude baš 13.
septembar. Naime, u samom Jasenovcu se kao dan novomučenika jasenovačkih
obeležavao dan osvećenja obnovljenog hrama Svetog Jovana 1984. godine,
što je padalo u prvu nedelju po Uspenju Bogorodičinom, što je obično
početkom septembra. Od polovine avgusta je logor počeo da radi, tako da
možemo reći da se na taj način obeležava i sam početak stradanja koje
traje sve do 22. aprila 1945. godine – kaže otac Jovan.
Jasenovac je postao simbolička reč za stradanje u Drugom svetskom ratu,
ističe naš sagovornik, i teško ga je izdvojiti od ostalih mesta
stradanja iz ovog perioda.
– Kada se kaže novomučenici jasenovački, tu su, na neki način, i
jadovinski i glinski i korićki i prebilovački novomučenici, jer ako
bismo obeležavali stradanje na svakom od tih mesta, bojim se da nam
crkveni kalendar ne bi sadržavao ništa drugo osim stradanja u Drugom
svetskom ratu – napominje otac Jovan.
Inače, Odbor za Jasenovac okuplja institucije i pojedince koji istražuju
istorijat ovog mesta velikog stradanja srpskog naroda, ima vrlo
razvijenu saradnju i sa relevantnim međunarodnim institucijama, a veliku
pažnju posvećuje i obrazovanju o holokaustu – u Memorijalnom centru „Jad
Vašem" SPC je iškolovala više od dvadeset svojih ljudi.
– Jasenovac je, nažalost, žrtva mnogogovorljivosti, politizacije, lošeg
novinarstva, a glavna žrtva toga svega je nauka i istina o Jasenovcu. Mi
smo danas došli do broja od oko 90.000 stradalih, na čemu radi Muzej
žrtava genocida, jedna i jedina naučna institucija koja se bavi tim
poslom kod nas. Odbor je, takođe, preuzeo ulogu sagovornika sa
Rimokatoličkom crkvom kada je u pitanju Jasenovac. Pre dve godine smo
bili pozvani od Evropske konferencije komisija „Justicija et paks" da
govorimo rimokatolicima o Jasenovcu, u „Jad Vašemu" smo učestvovali u
zajedničkom skupu između Jevreja i katolika. Mnogo više volje za taj
dijalog ima u rimokatoličkim crkvama koje nisu na prostoru bivše
Jugoslavije, odnosno onima koje ne dolaze iz Hrvatske i BiH, jer na
prostoru Balkana postoje brojna druga opterećenja u vezi sa tim. Prošle
godine poglavar Rimokatoličke crkve kod Hrvata posetio je Jasenovac, ali
po njegovoj besedi na misi u lokalnoj crkvi je bilo očevidno da je on
došao sputan i osećao se obavezan da kaže „da nije u Jasenovac došao da
bi se nekome izvinjavao" – ističe otac Jovan.
Za ovaj praznik vezana su bila i nagađanja da je unet u crkvene
kalendare, pa izbrisan iz njih. Protojerej mr Velibor Džomić, član
pravnog saveta Mitropolije crnogorsko-primorske, međutim, napominje da
su to „bezočne optužbe".
– Koliko je meni poznato, Spomen jasenovačkih novomučenika se u
kalendarima pojavio osamdesetih godina 20. veka i to za vreme trajanja
nesrećne crkvene podele u dijaspori. U kalendarima koje je štampala
tadašnja Slobodna mitropolija iz Nove Gračanice kod Čikaga objavljivan
je i praznik Jasenovačkih mučenika. Kasnije, nakon zaceljenja te velike
crkvene rane zaslugom patrijarha Pavla, mitropolita Irineja i drugih
arhijereja, Sveti arhijerejski sabor SPC je doneo odluku da se u
kalendarima koje štampaju naše eparhije u dijaspori može uneti i
praznovati i njihov spomen. Od ove godine praznik Svetih jasenovačkih
novomučenika obavezujući je za čitavu Srpsku crkvu. Dakle, nisu ni mogli
da budu izbrisani kad saborskom odlukom, a to je jedini način, nisu bili
ni uneti u kalendar – kaže otac Velibor.
On ističe i da su do sada u crkveni kalendar uneta imena nekoliko
sveštenomučenika koji su kao srpski episkopi i sveštenici postradali od
ustaša i komunista, među njima i mitropolita Petra dabro-bosanskog,
Dositeja zagrebačkog i Joanikija crnogorsko-primorskog, episkopa Save
gornjokarlovačkog i Varnave hvostanskog.
– Ustaše su na pravdi Boga u NDH ubili 219 srpskih sveštenika, a
partizanska vojska 482 sveštenika i monaha. Nacisti su ubili više od 80
sveštenika, a pedesetak balisti, Italijani i Mađari. Imena
sveštenomučenika i novomučenika, kao i njihova žitija prikupljaju se,
ispituju, beleže i pripremaju za crkvene komisije. Ima i velikih primera
stradanja vernika u 20. veku zaključno sa malom Milicom Rakić. Siguran
sam da će i oni dobiti svoje mesto i u zemaljskom kalendaru Crkve, jer
su ga odavno pred Bogom zaslužili – ističe otac Velibor.
Poslednji period nacionalne istorije obeležilo je stradanje srpskog
naroda na Kosmetu, ali još je rano govoriti o kanonizaciji onih koji su
tada postradali kao nevine žrtve. Protosinđel Sava Janjić, zamenik
igumana manastira Visoki Dečani, objašnjava da crkva neguje molitveno
sećanje na žrtve sukoba na Kosmetu, služenjem parastosa ili pominjanjem
njihovih imena na liturgijama. Dvojica monaha, otac Hariton iz manastira
Sveti arhangeli kod Prizrena i otac Stefan iz manastira Budisavci, u
narodu već imaju razvijen kult, iako nisu uneti u diptihe svetih SPC.
– Obojica su kidnapovani od strane OVK i stradali su ne samo kao nevine
žrtve, već i kao žrtve ubijene zbog svoje vere. Obezglavljeno telo oca
Haritona pronađeno je i Eparhija raško-prizrenska objavila je knjigu o
njegovom životu, što bi mogao da bude put ka prikupljanju materijala za
njegovo žitije. Zemni ostaci oca Stefana, nažalost, do sada nisu
pronađeni – kaže otac Sava.
*Jelena Čalija*
objavljeno: 13/09/2010
http://www.politika.rs/rubrike/Drustvo/Jasenovacke-zrtve-u-crkvenom-kalendaru.lt.html
